خیز استارتاپی برای زندگی معلولان

همزمان با نمایشگاه الکامپ در تهران‌ بحث مفصلی بین اعضای اکوسیستم درباره ارائه خدمت به معلولان یا توان‌یاب‌ها شکل گرفته است. اخیرا وحید رجبلو، از معلولان فعال در اکوسیستم استارتاپی و ‌مدیر استارتاپ توانیتو که خدمات ویژه‌ای به معلولان ارائه می‌کند، در یک توییت گفت: «سازمان فناوری اطلاعات متقاعد شد که در سایت خود ۴۰ استاندارد ارزیابی برای دسترس‌پذیری را قرار بدهد.» بخشی از این استانداردها به دسترس‌پذیر بودن سرویس‌ها برای معلولان برمی‌گردد؛ اینکه خدمات این سایت‌ها و پلتفرم‌ها برای معلول، در جایگاه مشتری یا ارائه‌دهنده خدمت ساده و امکان‌پذیر باشد. از مدتی پیش‌تر، برخی کسب و کارهای تاکسی آنلاین، مکان‌یاب و ارسال خوراک نیز سرویس‌هایی برای معلولان تدارک دیده‌اند. هرچند راه‌افتادن دومینوی ارائه خدمت به معلولان در سیستم‌های استارتاپی می‌تواند به‌عنوان یک اتفاق خوب در اکوسیستم ارزیابی شود اما برداشته شدن بخشی از محدودیت‌ها می‌تواند راه را برای ارائه خدمات بهتر به آنها بازتر کند. در این گزارش،  به چالش‌های ارائه خدمت به معلولان پرداختیم.

به رسمیت نشناختن همه معلولیت‌ها
به گزارش همشهری، یکی از بزرگ‌ترین محدودیت‌های فعلی درباره سرویس‌هایی که به معلولان در ایران ارائه می‌شود، فکر نکردن به همه کسانی است که می‌توانند به این سرویس‌های خاص نیاز داشته باشند. وحید حجه‌فروش، فعال استارتاپی حوزه معلولان دراین‌باره می‌گوید: «در نگاه بسیاری، معلول کسی است که ویلچر سوار می‌شود یا ناشنواست. برای بسیاری موارد دیگر، مثل افراد اوتیست‌ هیچ‌وقت نیازسنجی نشده و پروتکل مشخصی برای برخورد با آنها یا ارائه سرویس مناسب برایشان وجود ندارد.

مشکلات قانونی برای ارائه سرویس ویژه
در بسیاری از موارد، معلولان به دریافت خدمات خاصی نیاز دارند اما به‌دلیل اینکه عملا قانون برای افراد غیرمعلول نوشته شده، نیازهای آنها نه‌تنها مورد توجه نیست، که برطرف کردن آن می‌تواند به‌عنوان یک کار غیرقانونی نیز عنوان شود. وحید حجه‌فروش دراین‌باره می‌گوید: «پستچی در سیستم سنتی صرفا اجازه دارد تا دم در خانه برود و اجازه داخل شدن به حریم خانه یا اداره را ندارد. این در حالی است که در بسیاری موارد، معلولان نیاز دارند نامه در داخل خانه به دست‌شان داده شود. این همان مشکلی است که سرویس‌های پیک موتوری یا استارتاپ‌های پستی را از نظر قانونی با مشکل مواجه می‌کند.»

تفاوت نگاه اقتصادی با ترحم
در بسیاری از موارد، استارتاپ‌هایی که در کشور فعال هستند، سرویس‌های ویژه معلولان را با قیمت ارزان‌تری در اختیار آنها می‌گذارند و نگاه درآمدی نسبت به این موضوع ندارند. همین باعث می‌شود، در نهایت مشتری سرویس مطلوبی دریافت نکرده و ناراضی باشد. حجه‌فروش دراین‌باره می‌گوید: «واقعیت این است که اگر برای مثال یک تاکسی اینترنتی خدماتی به یک فرد دچار معلولیت حرکتی ارائه می‌کند، باید هزینه خدمات اضافه‌اش را دریافت کند. فرد معلول هم حاضر است به‌خاطر این سرویس اضافه پول پرداخت کند تا به درخواستش توجه شود. این در حالی است که برخی استارتاپ‌ها فکر می‌کنند اگر نگاه اقتصادی به این موضوع داشته باشند، در حق معلولان اجحاف شده است. شرایط کاملا برعکس است و معلولان به تبعیض و نگاه متفاوت نیازی ندارند.»

ترس از فیلترینگ‌
تجربه تلخ فیلترینگ بسیاری از کسانی که در این حوزه کار می‌کنند را نگران کرده است. تجربه فیلتر شدن اپلیکیشن‌های جهانی ویژه معلولان که هیچ‌کس درباره دلیل آن پاسخی ارائه نکرد، بسیاری را نگران کرده که ممکن است سیستم آنها نیز فیلتر شود و ایده اقتصادی‌شان به بن‌بست بخورد.‌ همه اینها در حالی است که هزینه زندگی برای معلولان، نسبت به درآمدشان به‌مراتب بیشتر است. با این حساب، شکست یک استارتاپ حوزه معلولان به‌مراتب مشکلات بیشتری برای افراد فعال در این حوزه، نسبت به کسانی که در استارتاپ‌ها خدمات دیگری ارائه می‌کنند، فراهم خواهد کرد.

استارتاپ‌های موفق معلولان در جهان

چشمان من باش – Be My Eyes
این اپ برای کمک به نابینایان طراحی شده است. کاربران به‌عنوان «فرد بینا» (داوطلب کمک) یا «فرد نابینا» (درخواست‌کننده کمک)‌ در این برنامه عضو می‌شوند و هرکدام زبانی که می‌توانند با آن گفت‌وگو کنند را انتخاب می‌کنند. زمانی که نابینا برای شناختن دقیق‌تر یک پدیده یا خواندن نوشته‌ای (مثلا خواندن تاریخ انقضای روی بطری شیر) احتیاج به کمک داشت، دکمه اپ را فشار داده و از بین داوطلبان به یک نفر به‌صورت تصادفی متصل می‌شود.

سی‌سی‌سی – CCC
زبان اشاره، مثل هر زبان ارتباطی دیگر در کشورهای مختلف با حرکات و نشانه‌های گوناگونی شناخته می‌شود. به همین دلیل، ناشنوایان می‌توانند در سفر به کشورهای مختلف برای ارتباط با دیگران دچار مشکل شوند. برنامه زبان‌ اشاره در کشورهای مختلف را شناسایی کرده و کلمات‌شان را به هم تبدیل می‌کند. همچنین، حرف‌های کاربر ناشنوا را برای دیگران نمایش می‌دهد.