دست سعودی در سودان

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

با گذشت 6دهه از فروپاشی استعمار در سودان، این کشور همچنان درگیر کشمکش داخلی است و سرنوشتش اکنون به‌دست «محمد حمدان دقلو» افتاده است؛ فردی که زمانی در بیابان‌های غرب سودان به‌کار خرید و فروش شتر مشغول بود اما امروز فرمانده قوی‌ترین نیروی شبه‌نظامی این کشور است.
حمدان که بین سودانی‌ها به «حمیدتی» معروف شده معاون شورای نظامی این کشور است. این شورا پس از کودتای ارتش علیه عمر‌البشیر، اداره امور را در سودان در دست گرفته و در میان اعضای آن نام نظامیان قدرتمندی همچون ژنرال عبدالفتاح برهان که در جایگاه رئیس قرار گرفته دیده می‌شود. قدرت اصلی اما در دست حمدان 44ساله است که نیروهای تحت فرمانش این روزها اعتراضات مردمی را در خیابان‌های خارطوم و دیگر شهرهای سودان سرکوب می‌کنند و حرف شورای نظامی را به کرسی می‌نشانند.
نیروهای تحت فرمان حمدان را «نیروهای پشتیبانی سریع» نامیده‌اند که تحت حمایت تشکیلات اطلاعاتی سودان و ارتش هستند. اینها همان نیروهایی هستند که 16سال پیش یک پای درگیری‌های قومیتی در منطقه دارفور و نسل‌کشی در این منطقه بودند. «جانجاوید» تحت فرمان محمد حمدان و در حمایت از دولت مرکزی سودان به رهبری عمرالبشیر، متهم است که در کشتار بیش از 300هزار نفر از اقلیت غیرعرب ساکن در غرب سودان دست داشته است. حمدان آن زمان 28سال داشت.
نیروهای حمدان اگر دیروز در بیابان‌های دارفور خون می‌ریختند اکنون به شهرها آمده‌اند و در خیابان‌های پایتخت دست به کشتار مردم می‌زنند.‌ ماه قبل، سرکوب معترضانی که برای هفته‌های پیاپی علیه شورای نظامی در خارطوم تظاهرات می‌کردند، بیش از 130کشته و حدود 700زخمی به جا گذاشت. قربانیان با شلیک گلوله جنگی سربازان ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع حمدان کشته شده بودند.
شورای نظامی پس از این کشتار وحشتناک بود که تحت فشار دیگر کشورها مجبور شد با نمایندگان معترضان بر سر میز مذاکره بنشیند و بخشی از مطالبات آنها را بپذیرد. نظامیان سودان حدود 3‌ماه قبل بر موج اعتراضات مردمی که از زمستان سال گذشته آغاز شده بود سوار شدند و علیه عمرالبشیر کودتا کردند. آنها ابتدا اعلام کردند قصد حکومت‌ ندارند و قدرت را به یک دولت غیرنظامی واگذار خواهند کرد اما وعده آنها تنها در حد حرف باقی ماند. شورای نظامی حاکم خیلی زود قدرت را در دست گرفت و حکومت نظامی اعلام کرد. ماه‌های اخیر، فضای سودان دائما ملتهب و صحنه درگیری میان مردم و نظامیان بوده است.
هفته گذشته اما نظامیان در نهایت مجبور به پذیرش خواسته‌های غیرنظامیان شدند. براساس توافق انجام شده، یک «شورای حاکم» شامل 11نفر متشکل از نظامیان و چهره‌های سیاسی اداره امور را به‌مدت 3سال در دست خواهد گرفت تا زمینه برای برگزاری انتخابات آزاد فراهم شود. یک سال و نیم اول ریاست این شورا در دست نظامیان و یک سال و نیم دوم ریاست آن‌ به‌عهده سیاسیون سودانی خواهد بود.

عربستان و امارات، حامی نظامیان سودان
مردم سودان معتقدند در کشورشان دیکتاتوری رفته و دیکتاتور دیگری آمده است. عمرالبشیر که خود با کودتا به قدرت رسیده بود، 30سال بر سودان حکومت کرد. او نیز در نهایت با کودتای رفقایش برکنار شد و به زندان افتاد. در میان کشمکش قدرتمندان در سودان اما مردم این کشور هستند که همچنان قربانی می‌شوند.
در سودان نیز همچون دیگر کشورهای عرب منطقه خاورمیانه و شاخ آفریقا که طی سال‌های اخیر دچار بحران و جنگ داخلی‌شده‌اند، رد پای عربستان و امارات دیده می‌شود. این 2 کشور به همراه دیگر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس بلافاصله پس از برکناری بشیر به کودتاچیان وعده کمک 3میلیارد دلاری دادند. از اینجا بود که گروه‌های سیاسی سودان متوجه توافق‌هایی شدند که نشان می‌داد نظامیان این کشور قصد واگذاری قدرت را ندارند؛ موضوعی که باعث شد اعتراض‌های خیابانی این بار علیه نظامیان کودتاکننده ادامه پیدا کند.
در پی کمک عربستان و امارات به شورای نظامی حاکم بر سودان، این محمد حمدان بود که به نمایندگی از سوی شورا به عربستان سفر کرد تا با محمد‌بن‌سلمان دیدار و گفت‌وگو کند؛ چرا که برای عربستان، حمدان فرد اول در شورای نظامی است نه ژنرال عبدالفتاح برهان. محمد حمدان پیش از این با اعزام نیروهای تحت فرمان خود به یمن برای جنگیدن در کنار نیروهای سعودی و اماراتی، وفاداری خود را به محمدبن‌سلمان ثابت کرده و اکنون در سودان مورد حمایت سعودی‌ها قرار گرفته است.
سودان در دوره زمامداری عمر البشیر شاهد شورش‌های متعدد و جنگ‌های داخلی به‌خصوص در جنوب سودان و دارفور بود. جنگ داخلی در جنوب سرانجام به جدایی این بخش از خاک سودان و تشکیل کشور مستقل سودان جنوبی در سال ٢٠٠٥ منجر شد. در مورد دارفور نیز دادگاه کیفری بین‌المللی، عمر البشیر را به دلیل ارتکاب جرائم جنگی، نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت متهم دانسته و حکم بازداشت بین‌المللی او را صادر کرده است. اکنون همان نظامیانی که عامل جنایت‌های دارفور بوده‌اند، بر سرنوشت سودان حاکم شده‌اند. آینده سودان مبهم‌تر از همیشه است.